Wnioski Aleksandra Kotoka

• Zachorowalność na błonicę, będącą w XIX wieku i na początku XX wieku jedną z głównych przyczyn śmierci wśród dzieci, znacznie spad­ła przed II wojną światową dzięki poprawie poziomu życia społeczeństwa, przy czym praktycznie we wszystkich krajach europejskich, i to bez jakichkolwiek szczepionek.

• Podobnie jak inne choroby zakaźne, błonica jest przede wszystkim związana z brudem, stłoczeniem skupisk ludzkich i niedożywieniem. Ważnym współczesnym czynnikiem ryzyka zachorowania na błonicę, a szczególnie zgonu na jej skutek, jest alkoholizm.

• Anatoksyna błonicy nie jest w stanie zapobiec cyrkulacji czynnika chorobotwórczego w społeczeństwie ani zakażeniu nim, wytworzeniu toksyny stanowiącej przyczynę choroby.

• Z czasu trwania ostatnich epidemii w krajach WNP i Bałtyckich oraz z danych występujących w literaturze wynika, że skuteczność anatoksyny jest wątpliwa pod względem wytwarzania prawdziwej odporności na toksynę.

• Oprócz tego u znacznego procenta szczepionych dzieci i doros­łych odporność poszczepienna w ogóle nie powstaje.

• Masowe zastosowanie antybiotyków i szczepienia dzieci zmieniły epidemiologiczne cechy choroby, gwałtownie zmniejszając możliwość nabycia i utrzymania naturalnej odporności na błonicę dzięki kontaktowi z czynnikiem chorobotwórczym.

• Błonica stała się groźna dla dorosłych, a także dla niemowląt pozbawionych przeciwciał matki.

• Przyczynami wybuchu epidemii błonicy w latach dziewięćdziesiątych były: gwałtowny spadek poziomu życia ludności republik byłego ZSRR i niezdolność rosyjskich władz do właściwej i szybkiej oceny sytuacji oraz podjęcia stosownych kroków.

• Istnieją interesujące i obiecujące metody profilaktyki i leczenia błonicy ignorowane przez władze medyczne.