Wirusy cielęce

Wirusów i innych czynników, które mogą zanieczyszczać (kontaminować) surowicę cielęcą, jest wiele. Najbardziej znany jest pestiwirus, nazywany wirusem biegunki cielęcej [BVDV, czyli Bovine Viral Diarrhea Virus – dop. red.] (2). W czasopismach naukowych spotykamy następujące doniesienia:

Zanieczyszczenie szczepionki jako skutek skażenia surowicy cielęcej (3);

Wiele partii występujących na rynku szczepionek jest skażone takimi wirusami, jak wirus BVD (biegunki cielęcej) (4);

Wirus wykryto w 332 spośród 1608 (20,6 procent) serii nieprzetworzonej zarodkowej surowicy cielęcej... i w 93 na 190 (49 procent) serii dopuszczonych na rynek cielęcych surowic zarodkowych (5);

Czynniki najczęściej wykrywane w CCL (liniach komórkowych) reprezentowane są przez wirusa biegunki cielęcej (BVDV) i mykoplazmę. Nasze laboratorium wciąż wykrywa, że źródłem zanieczyszczenia tych linii komórkowych wirusem biegunki cielęcej jest zarażona cielęca surowica zarodkowa (6);

I w końcu:

Większość występujących na rynku surowic cielęcych zanieczyszczona jest wirusem BVD i chociaż brak pewności, czy wirus ten jest zaraźliwy, surowice cielęce powinny być sprawdzane na okoliczność występowania tego wirusa podczas opracowywania lub produkcji szczepionek (7).

Czy wirus ten może zakażać ludzi lub wywoływać u nich choroby? Nowe fakty potwierdzają taką możliwość, ponieważ badacze wykryli nowy szczep wyodrębniony z komórek ludzkich, bardzo zbliżony do szczepów cielęcych (8). W pewnym badaniu wykryto, że zatrważająca ilość - 75 procent wszystkich sprawdzonych laboratoryjnych linii komórkowych – była zarażona szczepami pestiwirusa. Wśród nich wszystkie cielęce linie komórkowe były zarażone jednym z trzech możliwych szczepów wirusa BVD. Linie komórkowe z innych źródeł zwierzęcych, włącznie z liniami pochodzącymi od naczelnych, niekiedy zawierały jeden z tych szczepów BVD (9).

Obecnie coraz bardziej nasilają się obawy związane z tym, że wirus ten, jak również inne wirusy, mogą pokonać barierę międzygatunkową dzięki swej zdolności adaptacji do nowych gospodarzy i stwarzać nowe szczepy, co tyczy się zarówno rodzajów wirusów trafiających do człowieka, jak i wirusów przez niego wydzielanych. Nie wiadomo, czy uzyskane od człowieka szczepy wirusa BVD wywołują chorobę w postaci klinicznej, gdyż lekarze mogą nie posiadać informacji na ten temat i nie szukać tego wirusa. Pomocne może być tu porównanie z infekcją przebiegającą u bydła rogatego. Jego przedstawiciele mogą przez całe życie zarażać się niepatogennym szczepem tego wirusa, niewywołującym wyraźnej choroby. Równocześnie wciąż mnożą i wydzielają do otoczenia wirusa, który zaraża inne zwierzęta. Jednak wirus ten może stać się dla nich śmiertelny, jeśli zmutuje. Nowa postać prowadzi również „do widocznych uszkodzeń i śmierci” komórki laboratoryjnych linii komórkowych (10). Zwierzę stopniowo ginie w wyniku powolnego lub ostrego wyniszczenia błony śluzowej układu pokarmowego, które prowadzi do biegunki. Zmutowany wirus niekoniecznie wywołuje postępującą chorobę i śmierć. Wirus wydziela się z trzustki krów, nadnerczy i przysadki mózgowej (11). Wiadomo, że wirus ten może wywoływać ciężkie schorzenia płuc (12). Podczas pewnego badania opisano chorobę kóz spowodowaną szczepionką skażoną cielęcym pestiwirusem. Może to wyglądać dziwnie, lecz kozy cierpiały na niepłodność i porażenie ośrodkowego układu nerwowego (13). Czy te choroby mogą atakować ludzi, którzy przez jakiś czas są nosicielami wirusów?

Nawet powierzchowna znajomość literatury potwierdza możliwość takiego rozwoju zdarzeń. Pewne opublikowane badanie donosi, że fekalia dzieci poniżej drugiego roku życia cierpiących na zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit, które nie zostały wywołane przez żaden znany patogen, przebadano na okoliczność antygenów pestiwirusa. W 30 spośród 128 przypadków wirusa tego wykryto. Biegunka u dzieci wydzielających antygeny pestiwirusa najczęściej występowała wraz z objawami zapalenia dróg oddechowych (14). Istnieje też możliwy związek pestiwirusa z małogłowiem niemowląt (15, 16).

Uczeni z Państwowego Laboratorium Weterynaryjnego przy Ministerstwie Rolnictwa USA jasno zdają sobie sprawę z powagi sytuacji:

Znaczna częstotliwość, z jaką wykrywa się wirusa i jego przeciwciała u poszczególnych zwierząt lub w poszczególnych badanych partiach surowicy, świadczy na korzyść przypuszczenia, że wiele niepoddanych badaniu partii surowicy może być skażonych. Zakażenie kultur komórkowych przez wirusa BVD może prowadzić do zaburzenia wzrostu innych wirusów. Z kolei szczepionka, do której wykorzystuje się zarażone komórki, może zostać zarażona, co zaburzy jej właściwości. Bezpieczeństwo, czystość i skuteczność szczepionek wirusowych wymaga przebadania ich składników, pożywki hodowlanej i produktu końcowego (17).

A oto podobne oświadczenie Ośrodka Krwiodawstwa z Nowego Jorku:

„Wirus biegunki cielęcej, którego niewielkie wymiary nie pozwalają na uzyskanie stuprocentowej pewności, że został usunięty podczas filtracji, może zakażać każdą serię występującej na rynku cielęcej surowicy zarodkowej”(18).

Ale ile w rzeczywistości tych wirusowych kontaminatów trafia do ludzi? Bez względu na oświadczenia producentów i organów kontroli odnośnie do skuteczności ich testów, podczas badania z 2001 roku okazało się, że 13 procent szczepionek przeciw paciorkowcom, szczepionek przeciw polio i szczepionek MMR dało pozytywne rezultaty na RNA pestiwirusa (19). Inne badanie donosi, że surowicowe przeciwciała przeciw wirusowi BVD występują u około 30 procent ludzi, którzy wcześniej nie mieli kontaktu z zakażonymi zwierzętami (16). Pestiwirus, który przystosował się do kultury ludzkich komórek może okazać się szkodliwy, ponieważ u ludzi nierzadko występują poważne infekcje związane z wirusem BVD. Udowodniono, że wirus BVD, wciąż zarażający kultury komórkowe wykorzystywane do produkcji szczepionek, jest jednym z źródeł kontaminacji żywych szczepionek wirusowych. Aby więc zapobiec wtórnemu zarażeniu ludzi i zwierząt, należy badać kultury komórkowe na występowanie pestiwirusa (20).

 

Ciągłe nieśmiertelne linie komórkowe

Ten sam uczony podejmuje inną ważną kwestię. Ze względu na to, że stosowane w medycynie bioprodukty (włącznie ze szczepionkami) są obecnie hodowane lub produkowane na tym, co nazywamy ciągłymi nieśmiertelnymi liniami komórkowymi (czyli liniami komórkowymi złożonymi z „nieśmiertelnych” lub rakowych komórek, albo niemających granicy zdolności do podziału), istnieje obawa, że zanieczyszczenie wirusowe tych linii komórkowych takim patogenem jak wirus biegunki cielęcej może przenieść materiał rakowy do ludzkiego organizmu. Jak może do tego dojść? Można to pokrótce przedstawić następująco. Wirus (którego genom w naszym przypadku składa się z jednego łańcucha RNA) jest w stanie wbudować RNA komórek, na których był hodowany, do własnego genomu. Jeśli jakikolwiek wirus RNA znajduje się w kulturze zawierającej nieśmiertelne komórki rakowe, to wirus ten może z łatwością zmutować w taki sposób, że będzie zawierał niepożądany materiał onkogenny, który potem zdoła przeniknąć do bioproduktu przeznaczonego dla człowieka (16).

Czy wiedziałeś, że bioprodukty, włącznie z niektórymi popularnymi szczepionkami (na przykład przeciw polio lub wściekliźnie), produkowane są na ciągłych liniach komórkowych z zastosowaniem komórek nieśmiertelnych? Producenci, naukowcy i rozmaite instytucje będą nas przekonywać, że te komórki same w sobie nie są rakotwórcze. Uważniejsza analiza nie świadczy jednak na korzyść uniwersalności tej reguły. Hodowla w warunkach laboratoryjnych może wskazywać, że komórki tego typu nie przekształcają się natychmiast w ewidentne komórki rakowe, lecz społeczność naukowa świetnie wie, że po tym, jak te komórki ponownie są hodowane wiele razy [kolejne tzw. pasaże – dop. red.], niektóre z nich stają się rakowe (21).

W podsumowaniu tego artykułu prasowego mowa o komórkach VERO, będących ciągłą linią komórkową afrykańskich koczkodanów zielonych, zazwyczaj stosowaną do produkcji szczepionek. Autorzy donoszą:

„Jednym ze współczesnych kryteriów oceny przydatności linii komórkowej do produkcji szczepionek jest brak rakotwórczości. Komórki VERO stanowią przykład klasy komórek znanej jako ciągła linia komórkowa. Pochodzą one z nerek afrykańskich koczkodanów zielonych, a ich właściwości wzrostu i charakterystyki korzystnie wyróżniają je na tle innych pożywek stosowanych podczas produkcji szczepionek. Przetestowaliśmy komórki VERO na okoliczność rakotwórczości u łysych myszy i na kulturze komórek tkanki mięśniowej człowieka, i wykryliśmy znaczny wzrost potencjału rakotwórczego wraz ze wzrostem liczby pasaży. W 232 pasażu i później komórki wywoływały powstawanie guzków u wszystkich zaszczepionych nimi łysych myszy” (22). [Pojęcie „pasażu” w tym kontekście oznacza ilość razy kultywowania linii komórkowej, liczbę kolejnych pokoleń].

Istnieje inny bardzo ważny problem, o którym donosi się w badaniach, i który najwyraźniej jest ignorowany. Dotyczy on długoterminowej skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek. Są niewątpliwe dowody na to, że ciągłe linie komórkowe różnie reagują w laboratorium z żywymi tkankami różnych gatunków (21, 23). Na przykład tkanki jednego gatunku wcześniej doprowadzają nieśmiertelne komórki do zmian rakowych, niż tkanki innego gatunku. Pojawia się pytanie: jak dokładnie analizowano ciągłe linie komórkowe na tkankach ludzkich i czy uzyskane rezultaty różniły się w zależności od różnych ludzkich tkanek? Co dzieje się po dłuższym czasie jeśli nieśmiertelna komórka z kultury komórkowej trafia do produktu końcowego – szczepionki. Czy nadal dzieli się w organizmie ludzkim? Albo drugi wariant: ta część DNA, która odpowiada za rozrost nowotworowy trafia do genomu wirusa, który potem wszczepia się człowiekowi... i co wtedy?

Oprócz tego uwzględniając fakt, że blisko spokrewnione tkanki zwierzęce (na przykład różnych gatunków małp) różnie reagują na kontakt z nieśmiertelnymi komórkami, czy powinniśmy brać pod uwagę także to, że jedna szczepionka przeznaczona dla wszystkich ludzi będzie różnie zachowywać się w zetknięciu z różnymi rasami, grupami etnicznymi i płciami? Jaki wpływ wywrą kontaminanty szczepionek na osoby z immunosupresją, na osoby starsze, na niemowlęta?

Niedawne pismo FDA do producentów szczepionek z marca 2001 demonstruje, że problem nieśmiertelnych linii komórkowych nadal wywołuje zaniepokojenie. Oświadcza się w nim, że Ośrodek Oceny i Badania Bioproduktów (Center for Biologics Evaluation and Research — CBER) uznaje komórki VERO za możliwą do przyjęcia pożywkę szczepionek wirusowych, lecz pewne obawy wciąż pozostają... Ośrodek zaleca, by wszystkie produkty pochodzące z linii komórkowej VERO był wolne od całych resztkowych komórek VERO. Jeśli proces produkcji nie przewiduje jeszcze filtracji lub innej procedury mającej na celu oczyszczanie produktu z całych resztkowych komórek VERO, to należy taką procedurę włączyć do procesu produkcji (24).

Minęło już 16 lat odkąd WHO w 1986 roku zatwierdziła stosowanie ciągłych linii komórkowych do produkcji szczepionek (25), lecz również dzisiaj producenci, resorty i społeczność naukowa nie rozwiązały nawet podstawowych kwestii bezpieczeństwa, nie mówiąc już o mniej ważnych (26, 27). W pewnym badaniu z 1991 roku donosi się: Wykazano, że komórkowy składnik DNA jest dodatkowym kontaminantem szczepionki przeciw polio Sabina pierwszego, drugiego i trzeciego typu, produkowanej na bazie ciągłych linii komórkowych (28).

Inne badanie wskazuje na to, że w nieśmiertelnych liniach komórkowych liczba przypadków rekombinacji DNA stukrotnie przewyższa takową w normalnych komórkach (29). Jak oświadczył pewien badacz, wykorzystanie neoplastycznych linii komórkowych w charakterze pożywki do produkcji szczepionek może przypadkowo doprowadzić do interakcji wirus-wirus lub wirus-komórki, których biologiczne skutki są nieprzewidywalne. Oddziaływania wirus-wirus lub wirus-komórki mogą doprowadzić do pojawienia się nowego pokolenia retrowirusów z patologicznymi skutkami (30). Zauważmy, że termin „neoplastyczny” charakteryzuje rozrost patologiczny.

Istnieje jeszcze bardziej przekonujące oświadczenie wydane w 1990 roku. Uczony pracujący w interesującej nas dziedzinie napisał: „Obecnie budzi niepokój bezpieczeństwo szczepionek produkowanych z zastosowaniem transformowanych lub neoplastycznych komórek ssaków, które mogą zwierać endogenne wirusy kontaminujące lub zawierać sekwencję genów wirusów onkogennych”. Niepokoi też stosowanie wektorów plazmidowych wykorzystujących promotory wirusów onkogennych. Problem bezpieczeństwa związany jest w pierwszej kolejności z występowaniem resztkowego DNA w szczepionkach, szczególnie dlatego, że pojawienie raka to fenomen jednej komórki, i jedno ogniwo funkcjonalne obcego DNA wbudowane w genom komórkowy gospodarza może doprowadzić do transformacji komórkowej – jako pojedynczego zdarzenia lub części serii zdarzeń wieloczynnikowych. Proponowane obecnie standardy produkcji szczepionek dopuszczają zarażenie heterogennym DNA w ilości do 100 piktogram na jedną dawkę. Jest to równowartość około 10⁸ „sekwencji funkcjonalnych” DNA. Absolutne bezpieczeństwo wymagałoby całkowitego braku DNA w produkcie (31). Zwróćcie uwagę, że 10⁸ oznacza 100 milionów sekwencji funkcjonalnych DNA mogących znajdować się w jednej dawce szczepionki. Czy to normalne? Jak długo będzie się stosować na ludziach produkty szczepionkowe, co do których bezpieczeństwa nie może być nawet mowy?

Oto przykład: społeczność naukowa potrzebowała około 40 lat, by przyznać, że zetknęliśmy się z poważnym problemem na skutek zarażenia szczepionki przeciw polio wirusem małpim (SV-40), co miało miejsce pod koniec lat pięćdziesiątych i na początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Bez względu na posiadane informacje, że niektóre nowotwory mózgu człowieka i inne nowotwory zawierają tego wirusa (32, 33), medycy nie spieszyli się by przyznać, że istnieje niewątpliwy związek między SV-40 i rakiem człowieka. Jednak dwa niezależne badania wykryły niedawno tego wirusa w 43 procentach przypadków chłoniaka nie-Hodgkina (34, 35). Inne badanie wykryło jego obecność w 36 procentach nowotworów mózgu, w 16 procentach normalnych analiz krwi i w 22 procentach normalnych analiz spermy (36). Co ciekawe, ustalono że wirusem SV-40 były zakażone dzieci (37). Uwzględniając fakt, że dzieci w naszych czasach nie powinny otrzymywać wirusa ze szczepionką, oznacza to, że SV-40 przenosi się od jednego człowieka do drugiego nieznaną dotąd drogą.

Inne wirusy małpie również mogą zanieczyszczać małpie linie komórkowe VERO stosowane do produkcji szczepionek. Na przykład donosi się o zanieczyszczeniu wirusem SV-20 – onkogennym adenowirusem małpim (38).

Tak więc czy zaprzeczymy, że szczepionki przenoszą wirusy, DNA i obce białka zwierząt (i możliwe, że także chore ludzkie), i może to bezpośrednio sprzyjać obecnemu niewiarygodnemu wzrostowi zachorowalności na raka i inne poważne choroby przewlekłe? Czy obce geny zwierzęce zmieniają nasze DNA? Oprócz tego czy uwzględniając, że występowanie wirusów może dopiero po latach doprowadzić wyraźnych objawów choroby, i uwzględniając skłonność służby zdrowia i korporacji do krótkowzrocznych rozwiązań i szybkiego zarobku, poznamy kiedykolwiek (zanim będzie zbyt późno) długofalowe skutki takiej polityki?

 

Inne wirusy cielęce

Innym wirusem – kontaminantem wykrytym w cielęcej surowicy stosowanej do produkcji szczepionek jest poliomawirus (poliomawirusy są bezpośrednio związane z rakiem). Jeden artykuł na ten temat nosi właśnie tytuł: „Poliomawirus cielęcy jako częste zanieczyszczenie surowicy cielęcej” (39). Inne zanieczyszczenia zawierają wirusa z rodziny parwowirusów (40). W jednym artykule wspomina się o „cząstkach wirusopodobnych” i „czynnikach mykoplazmopodobnych” w 68 procentach i 20 procentach badanych próbek (41). W innym artykule mówi się o obecności wirusów opryszczki cielęcej i wirusa grypy rzekomej typu 3 oraz wirusa BVD (42). Ciekawe doniesienie datowane na 1975 rok nie tylko potwierdza występowanie tych wirusów w surowicy cielęcej i wspomina o występowaniu cielęcego enterowirusa typu 4, lecz donosi, że w 25 procentach serii surowic, które były wcześniej zbadane przez dostawców i „uznane za wolne od znanych kontaminantów wirusowych” były w rzeczywistości zarażone wirusami cielęcymi (43). Musi być jasne, że wszelkie wirusy występujące we krwi cielęcej (włącznie z takimi poważnymi wirusami jak wirus białaczki cielęcej, wirus VISNA i wirus cielęcego niedoboru odporności) mogą znaleźć się w ludzkich lub zwierzęcych szczepionkach, jeśli w trakcie produkcji tych szczepionek wykorzystuje się surowicę cielęcą.

Zarażenie surowicy cielęcej przez określone wirusy opryszczki cielęcej i możliwe skutki dla zdrowia człowieka wymagają poświęcenia temu zagadnieniu większej uwagi. Wiadomo, że wirus opryszczki cielęcej typu 1 łatwo rozmnaża się w ludzkiej embrionalnej linii komórkowej nazywanej WI-38 (44). Wiadomo też, że wirus opryszczki cielęcej typu 4 jest dość częstym elementem surowicy cielęcej i może znaleźć sobie wielu gospodarzy, włącznie z komórkami ludzkimi (45). Ten szczególny wirus szybko rozmnaża się w dwóch ludzkich embrionalnych liniach komórkowych: WI-38 i MRC-5. Pewien autor ostrzega: „Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR) ujawniła 10 000 razy wyższy poziom DNA BHV-4 (wirusa opryszczki cielęcej typu 4). Na powierzchni wykryto stukrotny wzrost liczby cząsteczek infekcyjnych. Jest to pierwszy wirus opryszczki cielęcej (jego krewniacy to wirus opryszczki ludzkiej typu 8 i wirus Epsteina-Barr), rozmnażający się w ludzkich komórkach in-vitro, przez co niebezpieczeństwo możliwego zainfekowania człowieka BHV-4 nie powinno być ignorowane (46).

Co do możliwości zanieczyszczenia najbardziej upewnia nas fakt, że ludzkie linie komórkowe WI-38 i MRC-5 – to dwie spośród najczęściej wykorzystywanych do produkcji szczepionek wirusowych (na przykład przeciw różyczce, ospie wietrznej i naturalnej) i te linie komórkowe najczęściej są hodowane na bazie surowicy cielęcej.

 

Zarażenie od źródła kurzego

Wirusy do niektórych szczepionek hoduje się na jajach kurzych. Najbardziej rozpowszechnione ludzkie szczepionki, do których stosuje się tę metodę, to szczepionki przeciw grypie, śwince, odrze, żółtej febrze itp. Podobnie jak szczepionki zawierające materiał cielęcy, szczepionki z zastosowaniem kultur embrionów piskląt również nie są wolne od poważnych problemów związanych z zanieczyszczeniami wirusowymi.

Wirus białaczki ptaków to patogen o naturze retrowirusowej atakujący całe sektory drobiarstwa. Znajduje się w trafiających do sprzedaży kurczakach i jajkach, i w ten sposób ludzie wciąż się z nim stykają (47). Wirus ten interesuje nas o tyle, że zasługuje na tytuł „wirusa-rodzica”: łatwo przekształca się w niesamowitą ilość wirusów pokrewnych, przejmując jeden z wielu związanych z rakiem segmentów gospodarza i wbudowując go do własnego genomu. Oprócz tego dysponuje zdolnością wbudowywania się do genomu gospodarza (również człowieka), ukrywając się i wywołując rakowe zwyrodnienie komórek, zaczynające się od tego miejsca. Obecnie mamy dużo dostępnej literatury naukowej, w której opisuje się różne aktywne mechanizmy tego oraz innych wirusów związanych z rakiem (48). Wirusy pochodzące od wirusów „rodzicielskich” białaczki ptaków to także wirus mięsaka Rousa i związane z nim inne wirusy – wirus ptasiej białaczki, wirus erytroblastozy ptasiej, wirus mięsaka Fujinami i inne. Grupa badaczy analizująca mechanizmy rozwoju białaczki ptaków pisze:

„Kolejne pasaże retrowirusa, który nie zawiera onkogenu na takich kulturach prowadzi ze znaczną częstotliwością do pojawienia się nowych wirusów, które przekształcają geny nieonkologiczne w onkogeny” (49).

Innymi słowy w warunkach sprzyjających wzrostowi wirusa białaczki ptaków, wirus ten łatwo przekształca się w inne pokrewne wirusy, o których wiadomo, że mają związek z rakiem. Lecz jak często ten wirus ptasiej białaczki występuje w szczepionkach wirusowych? Pierwsze doniesienie o zarażeniu pochodzi z lat sześćdziesiątych, kiedy wykryto, że znajduje się on w szczepionce przeciw żółtej febrze (50). Od tej chwili było powszechnie wiadomo, że wirus i jego komponenty nie opuszczają ludzkich i zwierzęcych szczepionek (51). W szanowanym podręczniku „Fields Virology” (wydanie z 2001 roku) autorzy oświadczają:

„W chwili obecnej szczepionki produkowane przez niektóre z 12 największych instytucji światowych, zarażone są wirusem białaczki ptaków” (52).

Badacze w tej dziedzinie zgodni są co do tego, że wirus białaczki ptaków, ptasi wirus endogenny, wirus retikuloendoteliozy ptaków (inny ptasi retrowirus), a także enzym nazywany odwrotną transkryptazą (komponent retrowirusów) występują w efekcie końcowym procesu produkcji, a konkretnie w szczepionkach przeznaczonych dla ludzi. Szczególnie w takich szczepionkach jak: przeciw śwince, odrze, żółtej febrze i grypie (53, 54, 55). Brak zgodności co do tego, jaki wpływ wywiera to na ludzi pod względem przekazywania, zarażania i możliwego zachorowania. W niedawnym badaniu przeprowadzonym w Amerykańskim Ośrodku Kontroli Chorób (Centers for Disease Control), w którym analizowano zamrożone próbki krwi dzieci, które otrzymały szczepionkę MMR, oświadczono, że ptasie wirusy nie zostały wykryte (56). Jednak doniesienia innych badaczy każą wątpić w rzetelność tego badania. Jak to często bywa z wirusami, niektóre szczepy wykazują szczególne pokrewieństwo do pewnych tkanek, i wirus białaczki ptaków nie jest pod tym względem wyjątkiem (57). Pewien badacz podejmuje się wyjaśnienia:

„Komórki ssaków in-vitro trudno zarazić tymi wirusami i dlatego uważa się, że nie zarażają one ludzi. Nasze badanie wykazuje, że u pracowników przemysłu drobiarskiego mających styczność z tymi wirusami oraz u osób niemających zawodowego kontaktu z wirusami, w surowicy występują specyficzne przeciwciała na wirusy białaczki ptaków lub wirusy mięsaka. Do oceny znaczenia tego faktu dla służby zdrowia potrzebna jest dalsza analiza, mająca na celu wykrycie, czy wirusy te wbudowują się w ludzki genom” (58).

W innym artykule ten sam badacz tłumaczy, że znając zachowanie tych wirusów w kulturze komórek ssaków, należy się spodziewać, że badanie surowicy krwi nie zawsze będzie dokładnie odpowiadać na pytanie, czy wirus występuje w organizmie człowieka (47). Innymi słowy: nie wiadomo czy wirus ten lub jego przeciwciała muszą występować w krwiobiegu podczas pobierania krwi do analizy. A co, jeśli cząsteczki wirusowe znalazły schronienie w innych tkankach? Wówczas wspomniane wyżej badanie Ośrodka Kontroli Chorób nie będzie już dokładną oceną obecności wirusa lub odroczonego wpływu wielu wirusów „potomków”. Uwzględniając, że wirus białaczki ptaków może łatwo opanować ludzki gen onkologiczny erbB (59) i to, że erbB i inny onkogen, który nazywamy MYC, bezpośrednio związane są z częstymi postaciami raka piersi człowieka, problem zanieczyszczenia szczepionek wirusem białaczki ptaków wymaga poświęcenia mu ogromnej uwagi. (Zresztą Czytelnik nie powinien bać się skrótów takich jak nazwy onkogenów: erb to erytroblastoza, a MYC to mielocytoza). Znany podręcznik do mikrobiologii potwierdza tę teorię: „Protoonkogeny wbudowują się w genom retrowirusowy z niezwykłą łatwością” (60).

 

Zanieczyszczenie toksynami

Przypadkowe wniknięcie toksyn (nazywanych endotoksynami lub egzotoksynami) pochodzenia bakteryjnego do ludzkich lub weterynaryjnych szczepionek uznawane jest za fakt już od wielu lat. Takie toksyny znajdują się zazwyczaj w materiale wyjściowym lub wydzielają się na skutek infekcji bakteryjnej w procesie produkcji (61, 62). Różne metody stosowane do usuwania wirusów i bakterii ze szczepionek, okazują się nieskuteczne w przypadku usuwania białek toksyn (63). Niektórzy obserwatorzy wyrazili zaniepokojenie, ponieważ występowanie endotoksyny może być źródłem ciężkich reakcji ubocznych, które występują u niektórych osobników po zaszczepieniu (61, 64). Niektóre szczepionki (na przykład przeciw tężcowi i błonicy) produkowane są właśnie w celu wytworzenia w organizmie mechanizmów obronnych przeciw toksynie bakteryjnej. Jednak szczepionki produkowane z bakterii mogą zawierać wyczuwalną i potencjalnie niebezpieczną szczątkową ilość toksyny bez względu na kroki podejmowane w celu zmniejszenia toksyczności.

Szczepionki wytworzone z bakterii gram-ujemnych zawierają endotoksynę w dużych ilościach. Może to doprowadzić do reakcji ubocznych po szczepieniu wykonanym wrażliwym zwierzętom (65). Donosi się też, że resztkowa toksyna bakteryjna zanieczyszczająca surowicę cielęcą może wywołać uszkodzenia w DNA komórek ludzkich (66).

 

Zanieczyszczenie bakteryjne – nanobakterie

Nanobakteria, to niedawno odkryty patogen zarażający człowieka. Obecnie uznaje się go za najdrobniejszą znaną nauce postać bakterii. Wymyka się zwykłym procesom filtracji i z łatwością jest w stanie przenikać do innych komórek prowadząc do ich śmierci. Nanobakterie uznaje się za pleomorficzne, co oznacza, że mają zdolność do zmiany kształtu. Wykryte u człowieka nanobakterie mogą wywołać ogromną ilość chorób lub być z nimi związane. Oto niektóre z nich: miażdżyca, choroba wieńcowa, kamienie nerkowe, choroby nerek, zapalenie stawów, stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera, niektóre postaci raka (67).

Ten rodzaj bakterii jest specyficzny dla ssaków i wymaga hodowli w laboratorium na bazie krwi lub surowicy ssaków, i dlatego nie dziwi fakt, że odmiany nanobakterii wyodrębniono w postaci zanieczyszczeń z surowicy cielęcej i innych bioproduktów na bazie tkanek ssaków oraz szczepionek. Z pewnego badania wynika, że 100 procent surowicy uzyskanej od rogacizny w USA zawiera przeciwciała nanobakterii. W tym samym miejscu cytuje się doniesienie z Europy, że ponad 80 procent występujących na rynku serii surowicy cielęcej zawiera nanobakterię (68).

Naturalnie każda szczepionka, która z racji procesu produkcji ma zawierać produkty tkanek ssaków (krowy, małpy, człowieka, krwi lub surowicy), może być narażona na zanieczyszczenie nanobakterią. Potwierdzono to, kiedy grupa badaczy wykryła, że dwie z trzech serii inaktywowanej szczepionki przeciw polio i trzy z sześciu serii szczepionek weterynaryjnych były zarażone nanobakteriami. Badacze wykazali, że nanobakterie mogą przeniknąć z surowicy cielęcej i zakazić linie komórkowe (69). Każdy zdrowo myślący człowiek mający choćby minimalne pojęcie o procesie produkcji szczepionek może dojść do wniosku, że nanobakterie bez wątpienia wciąż infekują ludzi za pośrednictwem szczepionek. Można zadać sobie pytanie, czy nie sprzyja to obecnemu powszechnemu rozprzestrzenieniu miażdżycy i chorób układu naczyniowego?

 

Zanieczyszczenie bakteryjne – mykoplazma i formy pokrewne

Jeśli istnieje postać bakteryjnego zanieczyszczenia szczepionek, która wymaga szczególnej uwagi, to jest nią mykoplazma. Mykoplazma, to maleńki organizm dysponujący strukturą odmienną od większości bakterii, ponieważ zazwyczaj ma jedynie cienką zewnętrzną błonę, podczas gdy pozostałe bakterie posiadają bardziej złożoną ściankę. Uważa się, że mykoplazma jest w stanie przenikać prze filtry i przedostawać się do innych środowisk odżywczych za pośrednictwem powietrza lub podczas zwykłych czynności laboratoryjnych (70). Pewne źródło donosi, że tak naprawdę mniej niż 10 procent laboratoriów regularnie sprawdza skażenie lub zanieczyszczenie, i że mykoplazma wywiera wpływ niemal na każdy aspekt biologii komórkowej, a także, że w laboratoriach, które nie wykonują testów na występowanie mykoplazmy prawdopodobnie znajdują się pojedyncze zanieczyszczone linie komórkowe, a nawet zapasy tych linii, ponieważ mykoplazma łatwo przenosi się pomiędzy liniami komórkowymi za pośrednictwem odczynników i środowiska, laborantów i powierzchni roboczych (71). Mykoplazma jest odporna na określone rodzaje antybiotyków stosowanych zazwyczaj do niszczenia innych bakterii (70, 72), i zmienia kształt w różnych warunkach fizjologicznych i biochemicznych (73). Czasopisma i literatura specjalistyczna pełne są publikacji na temat problemu skażenia kultur komórkowych i szczepionek przez mykoplazmę. W różnych badaniach wspomina się o zepsutych liniach komórkowych, których ilość waha się od 5 do 87 procent (71, 72, 74, 75, 76) i jak już wiemy, jeśli patogen znajduje się w kulturze komórkowej stosowanej do produkcji szczepionek, to jest w stanie przeniknąć do produktu końcowego (77, 78, 79, 80). Pewien autor donosi:

„Zanieczyszczenie mykoplazmą należy uznać za ważne zagadnienie nie tylko w związku z jej rolą jako patogenu, lecz również dlatego, że może to wskazywać na niewystarczające kroki podejmowane w trakcie produkcji szczepionek w celu kontroli ich jakości” (81).

Odmiany mykoplazmy zanieczyszczające kultury komórkowe, to Mycoplasma hominis, M. fermentans (związana z syndromem wojny w Zatoce Perskiej), M. arginini, M. hyorhinis, M. orale, M. pirum, M. pneumoniae i Acholeplasma laidlawii (75, 76, 82). Każda szanująca się firma sprzedająca tkanki lub materiał komórkowy powinna sprawdzać swe produkty na okoliczność występowania mykoplazmy i sprzedawać zestawy diagnostyczne do jej wykrywania (72, 75, 76, 83, 84).

Od dłuższego czasu mykoplazmę i jej odmiany łączy się z różnymi chorobami takimi jak rak, zespół przewlekłego zmęczenia, fibromialgia, zapalenie stawów, syndrom wojny w Zatoce Perskiej i wiele innych (73, 85, 86). Nie da się w tym krótkim artykule przedstawić wszystkich publikacji mających związek z tym gigantycznym problemem mikrobiologicznym, który społeczność medyczna często ignoruje, przy czym niekiedy z tragicznym skutkiem. Nie ulega jednak wątpliwości, że mykoplazma jest w stanie zmienić błony komórkowe i ich antygeny, rozerwać łańcuch DNA i zmienić metabolizm komórkowy zarówno in-vitro, jak i in-vivo (70, 71, 72, 73, 86).

 

Zanieczyszczenie krzyżowe linii komórkowych

Jak już wspomniałem, szczepionki wirusowe można wytwarzać wyłącznie przy użyciu komórek, a czystość linii komórkowych jest niezwykle istotnym zagadnieniem. Najlepiej znanym przykładem tego, jak wiele linii komórkowych było zanieczyszczone czynnikami zewnętrznymi, jest historia znanej i starannie przechowywanej linii komórkowej z komórek rakowych HeLa w latach sześćdziesiątych. Historia jest świetnie udokumentowana (87, 88, 89, 90), a nawet stała się tematem książki (91). W pewnym badaniu z 1976 roku wymienia się ogromną listę zanieczyszczeń znajdujących się we wszystkich sprawdzanych pierwotnych i ciągłych linii komórkowych: odkryto znaczną ilość wirusów oraz komórek HeLa. Doniesienia napływały również potem: w jednym z nich, pochodzącym z 1984 roku, mowa o międzygatunkowych i wewnątrzgatunkowych zanieczyszczeniach krzyżowych komórek, przy czym 35 procent wszystkich linii komórkowych było zepsutych, i to były głównie (pod względem pochodzenia) komórki ludzkie (93).

Przenieśmy się do roku 1999. Badanie przeprowadzone w Niemczech ujawniło, że sytuacja się nie zmieniła, a jeśli zmieniła – to na gorsze. Podczas kompleksowego badania ludzkich linii komórkowych okazało się, że większość kontaminatów pochodziła z „klasycznych nowotworowych linii komórkowych”. Te zanieczyszczone linie były wykorzystywane „w kilkuset projektach”, czego skutkiem stały się ewidentnie niewłaściwe wnioski. Problem określono jako „przewlekły i poważny, wymagający radykalnych kroków” (94). Sytuacja jest taka, że kilku uczonych w styczniu 2000 roku napisało list do szanowanego czasopisma „Nature”, nawołując do podjęcia natychmiastowych kroków, mających na celu opracowanie procedur, które potwierdzałyby czystość komórek wykorzystywanych do opracowywania i produkcji bioproduktów, w tym również pod względem mykoplazmy, i zapewnić biologiczne bezpieczeństwo (95). (Czyżbym się przesłyszał? Komórki można uznać za biologicznie groźne?). Czy coś się od tamtej pory zmieniło? Oto z innego doniesienia ze stycznia 2002 roku wynika, że dwie duże linie komórkowe wykorzystywane w projektach badawczych okazały się komórkami HeLa (96).

Proszę, by Czytelnik przypomniał sobie słowa o tym, że rozważa się możliwość produkowania szczepionek i innych bioproduktów z zastosowaniem rakowych linii komórkowych, w tym również HeLa (25). Czy to rozsądne, szczególnie jeśli się uwzględni, że już istniejące linie są niebezpiecznie skażone HeLa i możliwe, że również innymi komórkami rakowymi? Przypomnij sobie, że w jednej dawce szczepionki dopuszczalne jest 100 milionów sekwencji DNA komórek wyjściowych (i to nie licząc zanieczyszczenia wirusowego). Komu podoba się podskórne wprowadzanie koktajlu ludzkich komórek rakowych z fragmentami komórek małpich i wirusami w charakterze dodatku?

 

Inne problemy zasługujące na uwagę

Istnieją pewne ważne informacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania szczepionek, z którymi powinno zapoznać się społeczeństwo oraz przedstawiciele medycyny. Organizm człowieka i zwierząt dysponuje barierami, które pomagają chronić go przed wnikaniem obcych czynników. Do takich barier należy skóra, błona śluzowa układu oddechowego i trawiennego, a także bariera krew-mózg. Kiedy igła przekłuwa skórę, narusza tę barierę. Grupa badaczy oświadcza:

„Zanieczyszczenie wirusowe bioproduktów takich jak szczepionki, produkty krwi lub biomateriały wykorzystywane w chirurgii i transplantologii, są groźniejsze, ponieważ wirus zanieczyszczający trafia do organizmu oszukując naturalne układy obronne organizmu. Wirusowe zanieczyszczenie bioproduktów należy uznać za zagrożenie niezależnie od tego jaką metodą je wykryto” (97).

Znaczne obawy wywołuje donosowe podawanie szczepionek lub przypadkowe przenikanie ich tą drogą (98). Podręcznik „Fields Virology” donosi:

„Kanał węchowy od wielu lat uznaje się za alternatywną drogę do ośrodkowego układu nerwowego. Neurony węchowe nie są chronione przez barierę krew-mózg”.

Mimo że w tym cytacie mowa o rodzinie flawowirusów (a konkretnie donosowym podawaniu flawowirusów, które może doprowadzić do śmiertelnego zapalenia mózgu (99)), problem tego potencjalnego zagrożenia zasługuje na większą uwagę, niż ta, którą poświęca się mu obecnie, szczególnie w świetle rozważania metody donosowego podawania szczepionki na skalę masową wśród pewnych grup ludności lub żołnierzy. W szczepionkach mogą znajdować się wirusy – kontaminanty mające zdolność łączenia (dopasowania) się z komórkami nerwowymi lub tkankami.

W programach masowych szczepień w celu zaoszczędzenia czasu i uniknięcia niewygód związanych z użyciem igły i strzykawki często używa się strzykawek bezigłowych. Jednak badanie opublikowane w lipcu 2001 roku ujawniło, że cztery badane modele strzykawek bezigłowych przekazywały od biorcy do biorcy drobne ilości płynów i krwi oraz takie wirusy jak WZW-B, WZW-C, HIV i inne (100). Wiele artykułów (włącznie z tym, w którym donoszono o wybuchu epidemii WZW-B związanej z zastosowanej strzykawki bezigłowej), potwierdza zagrożenie i każe wątpić w bezpieczeństwo takich urządzeń (101, 102).

Niektóre nowsze szczepionki nazywane są podjednostkowymi (subunit) i „szczepionkami naked-DNA” (oczyszczona sekwencja DNA bez związanych białek, odpowiedź immunologiczna może zostać wywołana przez wstrzyknięcie do organizmu pacjenta, które powoduje kodowanie immunogenów). Nie zagłębiając się w szczegóły ich produkcji można powiedzieć, że używa się do nich inżynierii genetycznej. W szczepionkach podjednostkowych odcinek wirusowego lub bakteryjnego DNA wstawia się do DNA drożdży, co pozwala powielać go w dużych ilościach. Potem białko przeznaczone do wprowadzenia do szczepionki zostaje oddzielone od komórek drożdżowych. Dla szczepionki naked-DNA gen wirusowego DNA rozmnaża się, a potem „wkleja” w plazmid (będący czystym DNA powszechnie stosowanym w technologii rekombinacyjnej), rozmnaża się w bakterii lub komórkach, a następnie oddziela się od nich, by włączyć go do szczepionki. Szczepionki genetycznie rekombinowane również mogą być rozmnażane taką metodą – na przykład szczepionka przeciw WZW-B jest obecnie rekombinowana (103, 104). Głównym powodem do niepokoju odnośnie do tych metod jest nieprzewidywalność wzajemnego oddziaływania szczepionki z proteinami lub z DNA gospodarza. W dokumencie FDA czytamy: „Toksyczność genetyczna: związek plazmidowej szczepionki z genomem szczepionego stanowi ważne teoretyczne ryzyko, które należy uwzględnić w badaniach przedklinicznych. Podana szczepionka może doprowadzić do mutagenezy za pośrednictwem aktywacji onkogenów lub inaktywacji genów-supresorów nowotworów. Oprócz tego podana plazmidowa szczepionka DNA może doprowadzić do niestabilności chromosomalnej w związku z uszkodzeniem chromosomów i ich przegrupowaniem” (105).

Inna grupa badaczy donosi: „Dane uzyskane w terapii genowej i w procesie opracowywania szczepionek demonstrują, że konstrukcje czystych lub wolnych kwasów nukleinowych łatwo zostają przechwycone przez komórki wszystkich rodzajów, w tym również komórki ludzkie. Te konstrukcje kwasów nukleinowych mogą zostać wbudowane w genom komórkowy i taki związek może doprowadzić do szkodliwych skutków biologicznych, włącznie z rakiem” (106).

Aby znów podkreślić niebezpieczeństwo wynikające z rakotwórczych linii komórkowych, pewien badacz pisze:

„Całkiem niedawno technologia rekombinacyjnego DNA zaczęła być stosowana nie tylko na komórkach bakteryjnych, lecz także na komórkach ssaków, z których pewna liczba może okazać się rakotwórcza” (107).

Zdaje się nie ulegać wątpliwości, że zaistniała już konieczność podjęcia nowego otwartego dialogu o szczepionkach między organami kontroli, producentami, badaczami, społecznością medyczną i społeczeństwem. Dotychczas wyśmiewano tych, którzy odmawiali zaszczepienia siebie lub swych dzieci, a jednak uwzględniając częstotliwość natychmiastowych skutków ubocznych i wątpliwą skuteczność (108), możliwy odroczony uszczerbek na zdrowiu, a obecnie stykając się z perspektywą utraty wielu swobód obywatelskich (109), nie dziwi fakt, że niemało ludzi zastanawia się obecnie nad tym, jaka jest rzeczywista korzyść wynikająca z większości programów szczepieniowych. Czy okaleczone dzieci, niezdolni do pracy dorośli, ogromny wzrost zachorowań na raka, choroby przewlekłe i immunologiczne można ślepo postrzegać jako „dopuszczalne niedogodności”?

Jako obywatel mający prawo do cieszenia się zdrowiem musisz wiedzieć, że ustalaniem jakości szczepionek w USA obarczono przede wszystkim dla producentów, którzy przekazują wyniki do FDA. Oto cytat z materiałów Ośrodka Kontroli Chorób:

„Od producentów wymaga się dostarczania Zarządowi rezultatów ich własnych testów na okoliczność skuteczności, bezpieczeństwa i czystości każdej serii szczepionek. Od producentów wymaga się również dostarczania Zarządowi próbek każdej serii w celu ich późniejszego zbadania. Niemniej, jeśli gwarant opisze alternatywną procedurę, która zapewni o bezpieczeństwie, czystości i skuteczności produktu, Ośrodek Oceny i Badania Bioproduktów może uznać, że nie występuje konieczność rutynowego dostarczania protokołów z rezultatami testów serii szczepionek oraz ich próbek” (110).

Owszem, tak wyglądają obecne zasady kontroli jakości, które mają na celu pilnowanie rynku wartego miliardy dolarów, i które pozwalają kontaminantom trafiać do szczepionek. Warto mieć pewne wyobrażenie o rozmachu produkcji, z którą mamy do czynienia. Wiadomo, że prowadzone na wielką skalę manipulacje na kulturach komórek przeznaczonych do produktów biotechnologicznych pochłaniają miliony litrów skomplikowanych pożywek i gazów, a także ogromną ilość nieprzetworzonych materiałów organicznych i nieorganicznych. Materiały te zawsze będą podejrzane o przypadkowe zanieczyszczenie (111).

Ze względu na to, że istnieje ogromna liczba wirusów zwierzęcych i ludzkich (lub ich cząstek), które mogą trafić do produktu końcowego (szczepionki) należałoby używać równej ilości molekularnych systemów testujących, a także częstych testów na występowanie czynników zanieczyszczających. Oczywiście producent musiałby przeznaczyć na ten cel pieniądze oraz czas. Trzeba zdecydować czy wysiłki mające na celu oczyszczanie tych przypuszczalnie zanieczyszczonych produktów medycznych są warte pożytku, który mogą przynieść społecznej służbie zdrowia. Pewne produkty zwierzęce konieczne są do produkcji szczepionek, więc być może należy posprzątać cały dom, włącznie z sektorem rolnym. Nie jest tajemnicą, że drób hodowany na mięso i jajka często jest nosicielem wirusa białaczki ptaków, o którym już była mowa (112, 113, 114).

Tytułem ciekawostki: szczepionka przeciw ospie prawdziwej zamówiona przez rząd USA u koncernu Aventis, produkowana jest na bazie dwóch ciągłych linii komórkowych: ludzkiej embrionalnej MRC-5 i komórkach VERO z koczkodanów zielonych  (115). Być może warto wziąć pod uwagę opinię pewnego naukowca, twierdzącego że normalne komórki embrionalne i komórki napletka (pobierane podczas obrzezania noworodków) znajdują się najwidoczniej na niestabilnym genetycznie etapie rozwoju, co czyni je znacznie wrażliwszymi na mutacje rakowe (116). Czyżby resztki tych komórek były tym, co chcemy wprowadzać do swego organizmu?

Decyzja o tym, czy zgodzić się na szczepienie, czy też nie wyrazić takiej zgody, jest absolutnie osobista, lecz niezależnie od tego, co zadecydujesz, postaraj się dotrzeć do informacji o rzeczywistej korzyści i faktycznym ryzyku. Nikt nie ma prawa zmuszać Cię do jakiegokolwiek zabiegu medycznego, szczególnie jeśli jest to zabieg wątpliwej wartości.

---

Bibliografia:

1. Trijzelaar B. Regulatory affairs and biotechnology in Europe: III. Introduction into good regulatory practice–validation of virus removal and inactivation. Biotherapy 1993; 6(2):93-102. PMID 8398576.

2. Vilcek S. Identification of pestiviruses contaminating cell lines and fetal calf sera. Acta Virol 2001 Apr;45(2):81-6. PMID 11719986.

3. Barkema HW, Bartels CJ, van Wuijckhuise L, Hesselink JW, Holzhauer M, Weber MF, Franken P, Kock PA, Bruschke CJ, Zimmer GM. Outbreak of bovine virus diarrhea on Dutch dairy farms induced by a bovine herpesvirus 1 marker vaccine contaminated with bovine virus diarrhea virus type 2. Tijdschr Diergeneeskd 2001 Mar 15;126(6):158-65. PMID 11285633.

4. Rolleston WB. Bovine serum: reducing the variables through the use of donor herds. Dev Biol Stand 1999;99:79-86. PMID 10404879.

5. Bolin SR, Matthews PJ, Ridpath JF. Methods for detection and frequency of contamination of fetal calf serum with bovine viral diarrhea virus and antibodies against bovine viral diarrhea virus. : J Vet Diagn Invest 1991 Jul;3(3):199-203. PMID 1655059.

6. Erickson GA, Landgraf JG, Wessman SJ, Koski TA, Moss LM. Detection and elimination of adventitious agents in continuous cell lines. Dev Biol Stand 1989;70:59-66. PMID 2759356.

7. Yanagi M, Bukh J, Emerson SU, Purcell RH. Contamination of commercially available fetal bovine sera with bovine viral diarrhea virus genomes: implications for the study of hepatitis C virus in cell cultures. J Infect Dis 1996 Dec;174(6):1324-7. PMID 8940226.

8. Giangaspero M, Harasawa R, Verhulst A. Genotypic analysis of the 5'-untranslated region of a pestivirus strain isolated from human leucocytes. Microbiol Immunol 1997;41(10):829-34. PMID 9403511.

9. Harasawa R, Mizusawa H. Demonstration and genotyping of pestivirus RNA from mammalian cell lines. Microbiol Immunol 1995;39(12):979-85. PMID 8789057.

10. Brock, KV. Pathogenesis of BVDV Infections. http://www.vetmed.auburn.edu/~brockkv/path.htm  and http://www.vetmed.auburn.edu/~brockkv/terms.htm

11. Stoffregen B, Bolin SR, Ridpath JF, Pohlenz J. Morphologic lesions in type 2 BVDV infections experimentally induced by strain BVDV2-1373 recovered from a field case. Vet Microbiol 2000 Nov 15;77(1-2):157-62. PMID 11042409.

12. Meehan JT, Lehmkuhl HD, Cutlip RC, Bolin SR. Acute pulmonary lesions in sheep experimentally infected with bovine viral diarrhoea virus. J Comp Pathol 1998 Oct;119(3):277-92. PMID 9807729.

13. Loken T, Krogsrud J, Bjerkas I. Outbreaks of border disease in goats induced by a pestivirus-contaminated orf vaccine, with virus transmission to sheep and cattle. J Comp Pathol 1991 Feb;104(2):195-209. PMID 1650802.

14. Yolken R, Dubovi E, Leister F, Reid R, Almeido-Hill J, Santosham M. Infantile gastroenteritis associated with excretion of pestivirus antigens. Lancet 1989 Mar 11;1(8637):517-20. PMID 2564059.

15. Potts BJ, Sever JL, Tzan NR, Huddleston D, Elder GA. Possible role of pestiviruses in microcephaly. Lancet 1987 Apr 25;1(8539):972-3.

16. Harasawa R. Latent Risk in Bovine Serums Used for Biopharmaceutic Production. http://www.asmusa.org/pcsrc/sum02.htm

17. Levings RL, Wessman SJ. Bovine viral diarrhea virus contamination of nutrient serum, cell cultures and viral vaccines. Dev Biol Stand 1991;75:177-81. PMID 1665461.

18. http://www.nybloodcenter.org/PatentsAndLicensing/SDTechnology.htm

19. Giangaspero M, Vacirca G, Harasawa R, Buttner M, Panuccio A, De Giuli Morghen C, Zanetti A, Belloli A, Verhulst A. Genotypes of pestivirus RNA detected in live virus vaccines for human use. J Vet Med Sci 2001 Jul;63(7):723-33. PMID 11503899.

20. Harasawa R, Mizusawa H. Detection of Pestiviruses from Mammalian Cell Cultures by the Polymerase Chain Reaction. Proceedings of 3rd Internet World Congress on Biomedical Sciences 1996.12.9-20 Riken, Tsukuba, Japan. http://www.3iwc.riken.go.jp/CONGRESS/SYMPO/SBB0202/AK0111/TIT.HTM

21. Contreras G, Bather R, Furesz J, Becker BC. Activation of metastatic potential in African green monkey kidney cell lines by prolonged in vitro culture. In Vitro Cell Dev Biol 1985 Nov;21(11):649-52. PMID 4066602.

22. Levenbook IS, Petricciani JC, Elisberg BL. Tumorigenicity of Vero cells. J Biol Stand 1984 Oct;12(4):391-8. PMID 6526826.

23. Furesz J, Fanok A, Contreras G, Becker B. Tumorigenicity testing of various cell substrates for production of biologicals. Dev Biol Stand 1989;70:233-43. PMID 2759351.

24. Letter to Sponsors Using Vero Cells as a Cell Substrate for Investigational Vaccines. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Food and Drug Administration, Division of Vaccines and Related Products Applications, March 12, 2001. www.fda.gov/cber/ltr/vero031301.htm

25. U.S. Dept. of Health and Human Services, Public Health Service, Food and Drug Administration, Center for Biologics Evaluation and Research. Evolving Scientific and Regulatory Perspectives on Cell Substrates for Vaccine Development. http://www.fda.gov/cber/minutes/0907evolv.txt

26. Lewis AM Jr. Developing an approach to evaluate the use of neoplastic cells as vaccine substrates. Dev Biol (Basel) 2001;106:37-42; discussion 42-3. PMID 11761251.

27. Purcell DF. Pathogenesis of replication competent retroviruses derived from mouse cells in immuno suppressed primates: implications for use of neoplastic cells as vaccine substrates. Dev Biol (Basel) 2001;106:187-98; discussion 199, 253-63. PMID 11761231.

28. Amosenko FA, Svitkin YV, Popova VD, Terletskaya EN, Timofeev AV, Elbert LB, Lashkevich VA, Drozdov SG. Use of protamine sulphate for elimination of substrate DNA in polio vaccines produced on continuous cell lines. Vaccine 1991 Mar;9(3):207-9. PMID 1645900.

29. Thyagarajan B, McCormick-Graham M, Romero DP, Campbell C. Characterization of homologous DNA recombination activity in normal and immortal mammalian cells. Nucleic Acids Res 1996 Oct 15;24(20):4084-91. PMID 8918816 (full text article available free at this link).

30. Ruscetti SK. Generation of mink cell focus-inducing retroviruses: a model for understanding how viral-viral and viral-cellular interactions can result in biological consequences. Dev Biol (Basel) 2001;106:163-7; discussion 167-8, 253-63. PMID 11761228.

31. Hilleman MR. History, precedent, and progress in the development of mammalian cell culture systems for preparing vaccines: safety considerations revisited. J Med Virol 1990 May;31(1):5-12. PMID 2198327.

32. Butel JS, Lednicky JA. Cell and molecular biology of simian virus 40: implications for human infections and disease. J Natl Cancer Inst 1999 Jan 20;91(2):119-34. PMID 9923853.

33. Arrington AS, Lednicky JA, Butel JS. Molecular characterization of SV40 DNA in multiple samples from a human mesothelioma. Anticancer Res 2000 Mar-Apr;20(2A):879-84. PMID 10810370.

34. Vilchez RA, Madden CR, Kozinetz CA, Halvorson SJ, White ZS, Jorgensen JL, Finch CJ, Butel JS. Association between simian virus 40 and non-Hodgkin lymphoma. Lancet 2002 Mar 9;359(9309):817-23. PMID 11897278.

35. Shivapurkar N, Harada K, Reddy J, Scheuermann RH, Xu Y, McKenna RW, Milchgrub S, Kroft SH, Feng Z, Gazdar AF. Presence of simian virus 40 DNA sequences in human lymphomas. Lancet 2002 Mar 9;359(9309):851-2. PMID 11897287.

36. Bu X, Zhang X, Zhang X, et Al. A study of simian virus 40 infection and its origin in human brain tumors. Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi 2000 Feb;21(1):19-21. PMID 11860751.

37. Butel JS, Jafar S, Wong C, Arrington AS, Opekun AR, Finegold MJ, Adam E. Evidence of SV40 infections in hospitalized children. Hum Pathol 1999 Dec;30(12):1496-502. PMID 10667429.

38. von Mettenheim AE. Studies on simian viruses as possible contaminants of inactivated virus vaccines. I. Direct and serologic detection of simian adenovirus SV20. Zentralbl Bakteriol [Orig A] 1975 Jul;232(2-3):131-40. PMID 1179876.

39. Schuurman R, van Steenis B, Sol C. Bovine polyomavirus, a frequent contaminant of calf serum. Biologicals 1991 Oct;19(4):265-70. PMID 1665699.

40. Nettleton PF, Rweyemamu MM. The association of calf serum with the contamination of BHK21 clone 13 suspension cells by a parvovirus serologically related to the minute virus of mice (MVM). Arch Virol 1980;64(4):359-74. PMID 7396725.

41. Fong CK, Gross PA, Hsiung GD, Swack NS. Use of electron microscopy for detection of viral and other microbial contaminants in bovine sera. J Clin Microbiol 1975 Feb;1(2):219-24. PMID 51855.

42. Erickson GA, Bolin SR, Landgraf JG. Viral contamination of fetal bovine serum used for tissue culture: risks and concerns. Dev Biol Stand 1991;75:173-5. PMID 1665460.

43. Kniazeff AJ, Wopschall LJ, Hopps HE, Morris CS. Detection of bovine viruses in fetal bovine serum used in cell culture. In Vitro 1975 Nov-Dec;11(6):400-3. PMID 172434.

44. Michalski FJ, Dietz A, Hsiung GD. Growth characteristics of bovine herpesvirus 1 (infectious bovine rhinotracheitis) in human diploid cell strain WI-38. Proc Soc Exp Biol Med 1976 Feb;151(2):407-10. PMID 175382.

45. Egyed L. Bovine herpesvirus type 4: a special herpesvirus (review article). Acta Vet Hung 2000;48(4):501-13. PMID 11402667.

46. Egyed L. Replication of bovine herpesvirus type 4 in human cells in vitro. J Clin Microbiol 1998 Jul;36(7):2109-11. PMID 9650976.

47. Johnson ES. Poultry oncogenic retroviruses and humans. Cancer Detect Prev 1994;18(1):9-30. PMID 8162609.

48. For example, see Nevins JR, "Cell Transformation by Viruses", in Knipe DM et al (ed.), 2001. Fields Virology (4th ed), Vol. I, chapter 10, p.245-283. Lippincott. Also see Joklik WK, "Tumor Viruses", in Joklik WK et al, 1992. Zinsser Microbiology (20th ed), chapter 59, p.869-905. Appleton & Lange.

49. Felder MP, Eychene A, Laugier D, Marx M, Dezelee P, Calothy G. Steps and mechanisms of oncogene transduction by retroviruses. Folia Biol (Praha) 1994;40(5):225-35. PMID 7895853.

50. Harris RJ, Dougherty RM, Biggs PM, Payne LN, Goffe AP, Churchill AE, Mortimer R. Contaminant viruses in two live virus vaccines produced in chick cells. J Hyg (Lond) 1966 Mar;64(1):1-7. PMID 4286627.

51. Payne LN, Biggs PM, Chubb RC, Bowden RS. Contamination of egg-adapted canine distemper vaccine by avian leukosis virus. Vet Rec 1966 Jan 8;78(2):45-8. PMID 4285488.

52. Knipe DM et al (ed.) 2001. Fields Virology (4th ed), Vol. I, p.1103. Lippincott.

53. Johnson JA, Heneine W. Characterization of endogenous avian leukosis viruses in chicken embryonic fibroblast substrates used in production of measles and mumps vaccines. J Virol 2001 Apr;75(8):3605-12. PMID 11264350.

54. Maudru T, Peden KW. Analysis of a coded panel of licensed vaccines by polymerase chain reaction-based reverse transcriptase assays: a collaborative study. J Clin Virol 1998 Jul 24;11(1):19-28. PMID 9784140.

55. Tsang SX, Switzer WM, Shanmugam V, Johnson JA, Goldsmith C, Wright A, Fadly A, Thea D, Jaffe H, Folks TM, Heneine W. Evidence of avian leukosis virus subgroup E and endogenous avian virus in measles and mumps vaccines derived from chicken cells: investigation of transmission to vaccine recipients. J Virol 1999 Jul;73(7):5843-51. PMID 10364336.

56. Hussain AI, Shanmugam V, Switzer WM, Tsang SX, Fadly A, Thea D, Helfand R, Bellini WJ, Folks TM, Heneine W. Lack of evidence of endogenous avian leukosis virus and endogenous avian retrovirus transmission to measles, mumps, and rubella vaccine recipients. Emerg Infect Dis 2001 Jan-Feb;7(1):66-72. PMID 11266296. Full article text available at www.cdc.gov/ncidod/eid/vol7no1/hussain.htm

57. Arshad SS, Howes K, Barron GS, Smith LM, Russell PH, Payne LN. Tissue tropism of the HPRS-103 strain of J subgroup avian leukosis virus and of a derivative acutely transforming virus. Vet Pathol 1997 Mar;34(2):127-37. PMID 9066079.

58. Johnson ES, Overby L, Philpot R. Detection of antibodies to avian leukosis/sarcoma viruses and reticuloendotheliosis viruses in humans by western blot assay. Cancer Detect Prev 1995;19(6):472-86. PMID 8925516.

59. Raines MA, Maihle NJ, Moscovici C, Crittenden L, Kung HJ. Mechanism of c-erbB transduction: newly released transducing viruses retain poly(A) tracts of erbB transcripts and encode C-terminally intact erbB proteins. J Virol 1988 Jul;62(7):2437-43. PMID 2897475.

60. Joklik WK, "Tumor Viruses", in Joklik WK et al, 1992. Zinsser Microbiology (20th ed.), chapter 59, p.889. Appleton & Lange.

61. Geier MR, Stanbro H, Merril CR. Endotoxins in commercial vaccines. Appl Environ Microbiol 1978 Sep;36(3):445-9. PMID 727776.

62. Kreeftenberg JG, Loggen HG, van Ramshorst JD, Beuvery EC. The limulus amebocyte lysate test micromethod and application in the control of sera and vaccines. Dev Biol Stand 1977;34:15-20. PMID 838139.

63. Sharma SK. Endotoxin detection and elimination in biotechnology. Biotechnol Appl Biochem 1986 Feb;8(1):5-22. PMID 3548752.

64. Fumarola D, Panaro A, Palma R, Mazzone A. Endotoxic contamination of biological products (ribosomal vaccines, viral vaccines and interferon). G Batteriol Virol Immunol 1979 Jan-Jun;72(1-6):72-7. PMID 95449.

65. Cussler K, Godau H, Gyra H. Investigation of the endotoxin content of veterinary vaccines. ALTEX 1994;11(5):24-29. PMID 11178403.

66. Whitaker AM, Smith EM. Effect of bacterial toxins in serum on the chromosomes of WI-38. Dev Biol Stand 1976 Dec 13-15;37:185-90. PMID 801471.

67. See "What are nanobacteria?" at http://www.nanobaclabs.com/PageDisplay.asp?p1=6578

68. Breitschwerdt EB, Sontakke S, Cannedy A, Hancock SI, Bradley JM. Infection with Bartonella weissii and detection of Nanobacterium antigens in a North Carolina beef herd. J Clin Microbiol 2001 Mar;39(3):879-82. PMID 11230398. Full article text available at http://jcm.asm.org/cgi/content/full/39/3/879?view=full&pmid=11230398

69. Nanobacteria detected in vaccines. NanoNews 2001 July;1(2). Article available at http://www.nanobaclabs.com/Files/Newsletter/JulyNANONEWS1.pdf

70. Cell Culture Contamination Example. Mycoplasma. http://www.unc.edu/depts/tcf/mycoplasma.htm

71. Prasad E, Lim-Fong R. Mycoplasmas. http://www2.provlab.ab.ca/bugs/biologos/9702mypl.htm

72. Mycoplasma Detection Kit. http://www.atcc.org/Products/MycoplasmaDetectKit.cfm

73. Mattman LH, 2001. Cell wall deficient forms: stealth pathogens (3rd ed.). CRC Press.

74. Uphoff CC, Drexler HG. Prevention of mycoplasma contamination in leukemia-lymphoma cell lines. Hum Cell 2001 Sep;14(3):244-7. PMID 11774744.

75. Mycoplasma Detection and Elimination. http://www.dsmz.de/mutz/mutzmyco.htm

76. Mycoplasma Detection Kit. http://www.biovalley.fr/anglais/biology/mob_cc.htm

77. Kojima A, Takahashi T, Kijima M, Ogikubo Y, Tamura Y, Harasawa R. Detection of mycoplasma DNA in veterinary live virus vaccines by the polymerase chain reaction. J Vet Med Sci 1996 Oct;58(10):1045-8. PMID 8916012.

78. Kojima A, Takahashi T, Kijima M, Ogikubo Y, Nishimura M, Nishimura S, Harasawa R, Tamura Y. Detection of Mycoplasma in avian live virus vaccines by polymerase chain reaction. Biologicals 1997 Dec;25(4):365-71. PMID 9467032.

79. Benisheva T, Sovova V, Ivanov I, Opalchenova G. Comparison of methods used for detection of mycoplasma contamination in cell cultures, sera, and live-virus vaccines. Folia Biol (Praha) 1993;39(5):270-6. PMID 8206173.

80. Nicolson GL, Nass M, Nicolson N. Anthrax vaccine: controversy over safety and efficacy. Antimicrobics and Infectious Disease Newsletter (Elsevier Science) 2000. Article located at http://www.flatlandbooks.com/anthrax.html

81. Thornton DH. A survey of mycoplasma detection in veterinary vaccines. Vaccine 1986 Dec;4(4):237-40. PMID 3799018.

82. Kong F, James G, Gordon S, Zelynski A, Gilbert GL. Species-specific PCR for identification of common contaminant mollicutes in cell culture. Appl Environ Microbiol 2001 Jul;67(7):3195-200. PMID 11425741.

83. Mycoplasma testing by PCR. http://locus.umdnj.edu/nia/qc/myco.html

84. Mycoplasma sp. Reagent Set. http://www.euroclone.net/mol_biology/mycoplasma.htm

85. Macomber PB. Cancer and cell wall deficient bacteria. Med Hypotheses 1990 May;32(1):1-9. PMID 2190063.

86. Baseman JB, Tully JG. Mycoplasmas: sophisticated, reemerging, and burdened by their notoriety. Emerg Infect Dis 1997 Jan-Mar;3(1):21-32. PMID 9126441. Full text article available at http://www.cdc.gov/ncidod/eid/vol3no1/baseman.htm

87. Gartler SM. Apparent Hela cell contamination of human heteroploid cell lines. Nature 1968 Feb 24;217(5130):750-1. PMID 5641128.

88. Lavappa KS. Survey of ATCC stocks of human cell lines for HeLa contamination. In Vitro 1978 May;14(5):469-75. PMID 566722.

89. Nelson-Rees WA, Daniels DW, Flandermeyer RR. Cross-contamination of cells in culture. Science 1981 Apr 24;212(4493):446-52. PMID 6451928.

90. Gold M. The cells that would not die. Science 81 1981 April; 29-35.

91. Gold M, 1986. A Conspiracy of Cells: One Woman's Immortal Legacy and the Medical Scandal It Caused. State University of New York Press.

92. Demidova SA, Tsareva AA, Mikhailova GR, Perekrest VV, Gushchin BV. Several methodologic problems in the control of cell cultures. Vopr Virusol 1976 May-Jun;(3):371-9. PMID 983006.

93. Hukku B, Halton DM, Mally M, Peterson WD Jr. Cell characterization by use of multiple genetic markers. Adv Exp Med Biol 1984;172:13-31. PMID 6328905.

94. MacLeod RA, Dirks WG, Matsuo Y, Kaufmann M, Milch H, Drexler HG. Widespread intraspecies cross-contamination of human tumor cell lines arising at source. Int J Cancer 1999 Nov 12;83(4):555-63. PMID 10508494.

95. Stacey GN. Cell contamination leads to inaccurate data: we must take action now. Nature 2000 Jan 27;403(6768):356. PMID 10667765.

96. Kniss DA, Xie Y, Li Y, Kumar S, Linton EA, Cohen P, Fan-Havard P, Redman CW, Sargent IL. ED(27) Trophoblast-like Cells Isolated from First-trimester Chorionic Villi are Genetically Identical to HeLa Cells Yet Exhibit a Distinct Phenotype. Placenta 2002 Jan;23(1):32-43. PMID 11869090.

97. Buttner M, Oehmig A, Weiland F, Rziha HJ, Pfaff E. Detection of virus or virus specific nucleic acid in foodstuff or bioproducts – hazards and risk assessment. Arch Virol Suppl 1997;13:57-66. PMID 9413526.

98. Monath TP, Cropp CB, Harrison AK. Mode of entry of a neurotropic arbovirus into the central nervous system. Reinvestigation of an old controversy. Lab Invest 1983 Apr;48(4):399-410. PMID 6300550.

99. Burke DS, Monath TP, "Flaviviruses", in Knipe DM et al (ed.), 2001. Fields Virology (4th ed), Vol. I, chapter 33, p.1057. Lippincott.

100. Hoffman PN, Abuknesha RA, Andrews NJ, Samuel D, Lloyd JS. A model to assess the infection potential of jet injectors used in mass immunisation. Vaccine 2001 Jul 16;19(28-29):4020-7. PMID 11427278.

101. Canter J, Mackey K, Good LS, Roberto RR, Chin J, Bond WW, Alter MJ, Horan JM. An outbreak of hepatitis B associated with jet injections in a weight reduction clinic. Arch Intern Med 1990 Sep;150(9):1923-7. PMID 2393323.

102. Brink PR, van Loon AM, Trommelen JC, Gribnau FW, Smale-Novakova IR. Virus transmission by subcutaneous jet injection. J Med Microbiol 1985 Dec;20(3):393-7. PMID 4068027.

103. McAleer WJ, Buynak EB, Maigetter RZ, Wampler DE, Miller WJ, Hilleman MR. Human hepatitis B vaccine from recombinant yeast. Nature 1984 Jan 12-18;307(5947):178-80. PMID 6318124.

104. Hilleman MR. Yeast recombinant hepatitis B vaccine. Infection 1987 Jan-Feb;15(1):3-7. PMID 2437037.

105. Points to Consider on Plasmid DNA Vaccines for Preventive Infectious Disease Indications. Food and Drug Administration, Center for Biologics Evaluation and Research, Office of Vaccine Research and Review, December 1996. Full article available at http://www.fda.gov/cber/gdlns/plasmid.txt

106. Ho M, Ryan A, Cummins J, Traavik T. Slipping through the regulatory net: 'Naked' and 'free' nucleic acids. TWN Biotechnology and Biosafety Series No. 5, 2001. Available at http://www.twnside.org.sg/title/biod5.htm

107. Petricciani JC. Safety issues relating to the use of mammalian cells as hosts. Dev Biol Stand 1985;59:149-53. PMID 3891461.

108. Phillips A. Dispelling vaccination myths: an internationally published, referenced report. 1998. Report available at http://www.unc.edu/~aphillip/www/chf/myths/dvm1.htm  For statistics regarding adverse events, see the link at http://www.unc.edu/~aphillip/www/chf/myths/dvm11.htm

109. Patrz dyskusja nad kwestią dotyczącą zaproponowanego kiedyś przymusowego szczepienia przeciwko ospie prawdziwej w:: Fisher, BL. Smallpox and forced vaccination: what every American needs to know. The Vaccine Reaction, Winter 2002. Artykuł dostępny pod linkiem: http://www.909shot.com/smallpoxspecialrpt.htm.  Pełny tekst aktu prawnego Model State Emergency Health Powers Act, którego wprowadzenie obecnie się rozważa w ośrodkach władzy różnych stanów USA, dostępny jest pod linkiem http://www.publichealthlaw.net/MSEHPA/MSEHPA2.pdf

110. National Vaccine Program Office, Vaccine Fact Sheets: Vaccine Product Approval Process. Article available at http://www.cdc.gov/od/nvpo/fs_tableII_doc2.htm

111. Garnick RL. Raw materials as a source of contamination in large-scale cell culture. Dev Biol Stand 1998;93:21-9. PMID 9737373.

112. Fadly AM, Smith EJ. Isolation and some characteristics of a subgroup J-like avian leukosis virus associated with myeloid leukosis in meat-type chickens in the United States. Avian Dis 1999 Jul-Sep;43(3):391-400. PMID 10494407.

113. Grunder AA, Benkel BF, Chambers JR, Sabour MP, Gavora JS, Dickie JW. Characterization of four endogenous viral genes in semi-congenic lines of meat chickens. Poult Sci 1999 Jun;78(6):873-7. PMID 10438132.

114. Pham TD, Spencer JL, Johnson ES. Detection of avian leukosis virus in albumen of chicken eggs using reverse transcription polymerase chain reaction. J Virol Methods 1999 Mar;78(1-2):1-11. PMID 10204692.

115. http://www.worldnetdaily.com/news/article.asp?ARTICLE_ID=25538

116. Kopelovich L. Are all normal diploid human cell strains alike? Relevance to carcinogenic mechanisms in vitro. Exp Cell Biol 1982;50(5):266-70. PMID 7141068.

Benjamin McRearden

Źródło:
http://www.tetrahedron.org/articles/vaccine_awareness/through_the_needle.html